ТАКМИЛИ ДОНИШ БО ИСТИФОДА АЗ ТЕХНОЛОГИЯҲОИ МУОСИР

Агар мо хоҳем, ки Тоҷикистонро дар оянда ободу осуда гардонем, имрӯз бояд барои наврасону ҷавонони соҳибистеъдоди ҷӯянда шароит оварем. Инчунин барои ихтироъкорону эҷодкорони асил ҳамаи заминаҳоро муҳайё созем.

Эмомалӣ Раҳмон

Дар ҷаҳони муосир он кишвару мамлакатҳо ба дастовардҳои бузург ноил мегарданд, ки ба баланд шудани сатҳи маърифат дар ҷомеа таваҷҷуҳи бештар зоҳир намуда, техникаю технологияи навро ба таври васеъ дар амал ҷорӣ мекунанд. Қафо намондан аз давлатҳои аз ҷиҳати техникӣ пешрафта ҳадафи ягонаи Ҳукумати кишвар аст ва аҳамияти бештар додан ба илм, техника, инноватсия, технологияи нав низ дар ҳамин аст. Аз ин рӯ, зарур аст, ки маърифати техникии ҷомеа баланд бардошта шавад.

Яке аз хусусиятҳои хоси замони мо ин гузаштани инсоният аз технологияҳои саноатӣ ба технологияҳои илмӣ ва иттилоотӣ мебошад, ки бар хилофи истеҳсолоти саноатӣ, асосан на ба моддӣ, балки ба моликияти зеҳнӣ, ба дониш ҳамчун ҷавҳари истеҳсолот такя мекунанд. Дар навбати худ, имконияти чунин гузариш ва суръати онро сатҳи рушди инсон дар як кишвари мушаххас ва сатҳи иқтидори илмии миллат муайян мекунад. Сатҳи рушд ва потенсиали илмии инсонро бевосита сифати таълим муайян мекунад. Асри XXI на танҳо барои инсон, балки барои таҳсилот ва фаъолияти таълимӣ талаботу имкониятҳои нав фароҳам меорад. Пеш аз ҳама, ин ба технологияҳои муосири иттилоотӣ, технологияҳои компютерӣ вобаста аст, ки қобилияти маърифатии инсонро ба таври назаррас васеъ мекунад.

Раванди таълимро бидуни истифодаи компютер тасаввур кардан ғайриимкон аст. Ин пеш аз ҳама, дар он зоҳир мегардад, ки аввалан, компютер ба донишҷӯ имконият медиҳад, ки шахс дорои саводи компютерӣ гардад, ки бидуни он имрӯз дар бозори меҳнат рақобатпазир будан қариб ғайриимкон аст. Сониян, истифодаи фаъоли компютер дар омӯзиши ҳар як фанни таълимӣ онро воситаи тавонои инфиродикунонии раванди таълим ва омили асосии баланд бардоштани самаранокии он мегардонад. Сеюм, пайвасти компютер ба шабакаҳои иттилоотии глобалии компютерӣ корбарони онро ба дониш ва таҷрибаи тамоми инсоният роҳ мекушояд, ки дар шароити ҷаҳонишавӣ омили муҳимтарини муваффақияти шахс ва миллат аст. Чорум, имкониятҳои принсипан нав барои фаъолияти таълимӣ ва маърифатии донишҷӯ ҳатто тавассути истифодаи одии нусхаҳои ба истилоҳ электронии китобҳои дарсӣ, васоити таълимӣ ва матнҳои лексия ба вуҷуд оварда мешаванд, зеро ӯ метавонад онҳоро дар вақти дилхоҳи барояш мувофиқ истифода барад. Панҷум, маҳз истифодаи технологияҳои компютерӣ ва технологияҳои иттилоотӣ дар раванди таълим заминаи пайдоиш ва рушди васеи технологияи принсипан нави педагогӣ ва дар айни замон шакли принсипан нави ташкили раванди таълимро фароҳам овард, ки таълими фосилавӣ мебошад. Таълими фосилавӣ ҳамчун технологияи воқеан инноватсионии омӯзгорӣ дар асоси истифодаи ҳадди аксар имконот ва афзалиятҳои технологияи компютерӣ барои расонидани хидматҳои баландсифат ва гуногуни таълимӣ дар минтақаҳои дурдасти кишвар ва ҷаҳон имконият фароҳам меорад. Аз як сӯ, таҳсилоти фосилавӣ таҳсилро барои доираи васеи мардуме, ки мехоҳанд онро дастрас кунанд, имконпазир мегардонад, аз ҷониби дигар, он ба рушди содироти хидматҳои таълимӣ мусоидат мекунад.

Дар айни замон, таҳияи асосҳои дидактикии истифодаи технологияҳои компютерӣ дар раванди таълим танҳо дар марҳилаи ибтидоӣ қарор дорад. Ҷиддияти вазифаҳои истифодаи васеи онҳо саривақтӣ сохтан ва асоснок кардани методология ва методологияи истифодаи оқилонаи имконот ва бартариҳои технологияҳои иттилоотиро талаб мекунад. Аҳамияти ин кор бо зарурати ҳалли вазифаҳои зерин муайян карда мешавад:

– иҷтимоию иқтисодӣ: баланд бардоштани сифати тайёр кардани мутахассисон, таҳия ва татбиқи технологияҳои олии умедбахш дар ин замина ва истифодаи самараноки онҳо;

 – фалсафӣ: ташаккули ҷаҳонбинии муосири илмӣ ва рушди таҷриба дар мутахассисони ояндаи муносибатҳои эмотсионалӣ-арзишӣ бо табиат ва ҷаҳони дониш;

– илмӣ ва педагогӣ: истифодаи технологияҳои иттилоотӣ дар амалияи ҳалли масъалаҳои гуногуни психологӣ ва педагогӣ, аз ҷумла ташаккули малакаҳо ва фаъолияти тадқиқотии таҷрибавӣ ва моделсозии компютерии математикӣ.

– ташкилию педагогӣ: интихоби оқилонаи мундариҷаи таълими компютерӣ барои мутахассисони соҳаҳои гуногун, таҳияи усулҳои таълими донишҷӯён ба истифодаи технологияҳои иттилоотӣ ҳамчун воситаи самарабахши фаъолияти таълимӣ, илмӣ ва идоракунӣ. Ҳалли бомуваффақияти ин вазифаҳо ба зарурати рафъи ихтилофҳои объективии зерини системаи маорифи мо бевосита алоқаманд аст. Аввалан, мундариҷаи таълим ва усулҳои дар айни замон истифодашудаи таълим сатҳи дахлдори илмии донишро ба дараҷаи кофӣ таъмин мекунанд, ки ин ба марҳилаи муосири иттилоотонии ҷомеа комилан мувофиқ аст. Дуюм, равишҳои  анъанавии таълим, ки дар мактабҳои олӣ васеъ истифода мешаванд, ба ташаккули малакаҳои мустақилияти фаъолияти таълимию маърифатӣ, аз ҷумла ҳангоми иҷрои корҳои лабораторӣ ва амалӣ дар фанҳои табиатшиносӣ, муҳандисии умумӣ ва давраҳои махсус ба қадри кофӣ равона карда нашудаанд. Ғайр аз ин, онҳо қобилиятҳои инфиродиро ба инобат намегиранд ва барои як донишҷӯи “миёна” пешбинӣ шудаанд, ки боиси аз даст додани шавқу завқи донишҷӯён ба таҳсил мегардад. Технологияҳои таълими компютерӣ, алахусус онҳое, ки бо истифодаи захираҳои интернетӣ алоқаманданд, имконият медиҳанд, ки ҳам сатҳи назарраси мустақилияти  ҳар як донишҷӯ ва ҳам инфиродикунонии раванди таълим, ки ҳар яке аз онҳо ҳаҷм ва сатҳи донишро гиранд, афзоиш ёбад.

Саввум, ба татбиқи бомуваффақияти шаклҳо ва усулҳои ташкили таҷрибаи таълимӣ муносибати авторитарӣ дар таълим халал мерасонад, ки ба ташаккули усулҳои фаъолияти зеҳнӣ ва қобилияти истифодаи дониш ва таҷрибаи қаблӣ барои азхуд кардани маводи нави таълимӣ мусоидат намекунад, ҳангоми ҳалли масъалаҳои амалӣ. Барои ташаккули фарҳанги  иттилоотии мутахассисони оянда як давраи ҷиддии фанҳои марбута зарур аст, ки он азхудкунии амиқи технологияҳои муосири иттилоотиро, ки дар принсипи таълими ниҳоӣ ба компютер сохта шудаанд, пешбинӣ мекунад. Аз ин рӯ, доираи фанҳои ӯ бояд хеле васеъ бошад. Ҳамин тавр, дар соли аввал омӯзиши асосҳои информатика, системаҳои оператсионии муосир (Windows, UNIX, Novell Netware) ва нармафзори барномавии MS Office ба мақсад мувофиқ аст. Баъдтар, фарҳанги иттилоотӣ тавассути технологияи идоракунии автоматикунонидашудаи иттилоот, тарроҳии системаҳои иттилоотии иқтисодӣ, тарроҳии пойгоҳи додаҳо, маълумот ва бонкҳои дониш ташаккул меёбад. Инчунин дохил кардани омӯзиши Интернет ва Intеrnet-технологияҳо ва истифодаи онҳо, аз ҷумла барои эҷоди системаҳои электронии кории идоракунӣ мувофиқи мақсад аст.

Ҳамин тавр, татбиқи технологияи компютерӣ рӯз то рӯз тавсеа ёфта, барои такмили донишазхудкунии донишҷуён шароити мусоид фароҳам меорад.

Ишкинисо МАХКАМОВА,

Манижа УМАРОВА,

омӯзгорони кафедраи технологияи иттилоотӣ

 ва амнияти иттилоотии Академия